Opereren in een complex adaptief systeem

Een complex adaptief systeem is een systeem bestaande uit vele onderdelen die op elkaar reageren en op basis van hun interacties en omgevingsinvloeden evolueren en hun gedrag veranderen. Voorbeelden zijn:

  1. Sociale netwerken
  2. Financiële markten
  3. Weerpatronen
  4. Ecosystemen
  5. Politieke systemen

In dit artikel hebben we beter uitgelegd wat een complex adaptief systeem is en in dit artikel hoe je kunt identificeren of je met een complex adaptief systeem te maken hebt.

De auteur Nassim Taleb heeft met zijn boeken (De Zwarte Zwaan, Antifragiel, Misleid door toeval, etc) enorm bijgedragen aan de kennis van een groot publiek over de tekortkomingen van wijdverbreide risicomanagement strategieën.

In het tijdschrift Edge heeft hij een artikel gepubliceerd THE FOURTH QUADRANT: A MAP OF THE LIMITS OF STATISTICS.

In dit artikel gaat hij diep in op de eerder genoemde tekortkomingen maar geeft hij ook een aantal suggesties die kunnen helpen om een strategie te formuleren die robuust is als je opereert in het vierde kwadrant.

Uit zijn artikel heb ik 5 lessen gedestilleerd:

  1. Vermijd optimalisatie en omarm redundantie.
  2. Vermijd voorspellen zoveel mogelijk
  3. Wees op je hoede voor moral hazard.
  4. Verwar afwezigheid van volatiliteit niet met afwezigheid van risico’s.
  5. Wees voorzichtig met risicocijfers

Vermijd optimalisatie en omarm redundantie

Taleb adviseert om redundantie te omarmen en optimalisatie te vermijden omdat hij waarschuwt voor de gevolgen van extreme gebeurtenissen, door Taleb (geïnspireerd door Popper) ook wel “zwarte zwanen” genoemd, met name in systemen die geoptimaliseerd zijn. Hij stelt dat geoptimaliseerde systemen kwetsbaarder zijn voor deze gebeurtenissen omdat ze niet in staat zijn om effectief te reageren op onverwachte veranderingen. Aan de andere kant heeft Taleb het over redundante systemen, zoals biologische systemen, die miljoenen jaren hebben overleefd, en stelt dat ze veel redundante elementen bevatten (denk aan de aanwezigheid in het menselijk lichaam van twee longen en twee nieren) die hen beschermen tegen de gevolgen van extreme gebeurtenissen. Daarom adviseert hij om redundantie in systemen te omarmen als een noodzakelijke overlevingsstrategie. Dit is een discussie die in 2022 relevant is wat betreft supply-chain management en offshoring.

Vermijd voorspellingen

Verder weg liggende delen in de staart van een statistische distributie zijn moeilijker te voorspellen zijn dan dichterbij liggende delen. Taleb waarschuwt voor de gevaren van het gebruik van de beste beschikbare modellen in de vierde kwadrant, waar geen enkel model beter zou moeten zijn dan een willekeurig model. Hij waarschuwt ook voor scenario-analyse en stress-testing, die vaak gebaseerd zijn op het verleden of op theorieën die logisch klinken, maar die niet noodzakelijk betrouwbaar zijn. Hij stelt dat zelfs voorspellingen op de markt, zoals bij verkiezingsresultaten, niet altijd betrouwbaar zijn in het vierde kwadrant. Kortom, voorspellingen in het vierde kwadrant zijn moeilijk te doen en niet altijd betrouwbaar, dus het is beter om voorzichtig te zijn met voorspellingen in dit kwadrant.

Wees op je hoede voor moral hazards

Taleb waarschuwt voor moral hazard omdat mensen en bedrijven de neiging hebben om risico’s te nemen die verstopt zijn in het vierde kwadrant, waardoor ze niet zichtbaar zijn voor regulering. Dit kan leiden tot een situatie waarin bedrijven bonussen verdienen door te gokken op verborgen risico’s, maar als het misgaat en deze risico’s uitkomen, worden ze niet verantwoordelijk gehouden (kosten worden bijvoorbeeld gesocialiseerd) en kunnen ze zelfs extra beloningen ontvangen. Hierdoor wordt het moreel risico vergroot, waardoor bedrijven in gevaar komen en de samenleving in het algemeen in gevaar komt.

Afwezigheid van volatiliteit staat niet gelijk aan afwezigheid van risico

Taleb waarschuwt ervoor om de afwezigheid van volatiliteit niet te verwarren met de afwezigheid van risico, omdat conventionele methoden die volatiliteit gebruiken als indicator van stabiliteit in het verleden hebben misleid, zoals bij Bernanke en het bankensysteem. Hij benadrukt dat er andere, meer relevante factoren zijn die de aanwezigheid van risico’s bepalen en dat het belangrijk is om daar rekening mee te houden.

Interessant in dit kader – en bovendien uiterst relevant op dit moment – is ook Minsky’s stability leads to instability idee uit Stabilizing an unstable economy. Het idee achter Minsky’s “stabiliteit leidt tot instabiliteit” is dat economische stabiliteit op de lange termijn kan leiden tot onverantwoorde risico’s en ongezonde economische groei. Volgens Minsky’s financial instability hypothesis, wanneer de economie stabiel is en de rente laag, zullen bedrijven en consumenten meer risico’s nemen door te lenen en te investeren. Op een gegeven moment kan dit leiden tot een overaanbod aan schulden en een instabiele economie, waardoor de economie kwetsbaar wordt voor economische schokken.

Wees voorzichtig met risicocijfers

Dat statistiek onbetrouwbaar is in het vierde kwadrant is duidelijk. Het is extra belangrijk voorzichtig te zijn met kwantificeren van risico’s. Taleb waarschuwt voor het presenteren van risicostatistieken omdat ze niet alleen aan wiskundige problemen onderhevig zijn, maar ook aan framing-problemen. Dit betekent dat hoe risico wordt gepresenteerd, de perceptie van het risico beïnvloedt. Bovendien zijn risicovertegenwoordigingen niet neutraal en kunnen ze zelfs risicogedrag veroorzaken, zelfs als ze bekend zijn als onbetrouwbaar. Een voorbeeld van hoe de framing van risico’s gedrag kan beïnvloeden is dat mensen veel nochalanter omgaan met risico’s die hen slechts “één keer in de dertig jaar” treffen, dan met een kans van 3% dat een risico zich voordoet. Dit betekent dat de manier waarop risico wordt gepresenteerd, kan leiden tot verschillende reacties, zelfs als de feitelijke risico’s hetzelfde blijven.

Taleb heeft een aantal heel interessante boeken geschreven. Ik vind zijn schrijfstijl en manier van doen eerlijk gezegd behoorlijk vervelend (name dropping, shaming, pretentieus). Maar zijn ervaring als wiskundige, optiehandelaar en kennis van de complexiteits theorie maken zijn werk wel bijzonder waardevol qua inhoud. Zijn boeken zijn bovendien bedoeld voor een breed publiek en begrijpelijk voor niet wiskundigen zoals ikzelf. De volgende werken raad ik in het bijzonder aan:

Incerto – De Zwarte Zwaan; zijn bekendste werk dat een wereldwijde bestseller werd dankzij de GFC.

Antifragiel; in dit boek introduceert Taleb het idee van een object (of aandeel) dat baat heeft bij chaos, onstabiliteit of stress.

Misleid door toeval: het eerste boek waar Taleb ingaat op de tekortkomingen van standaard en wijdverbreid risicomanagement en hoe we onszelf voor de gek houden door op statistiek te vertrouwen wanneer dat eigenlijk niet verstandig is.

We nemen deel aan het bol.com affiliate programma daarmee ontvangen we een kleine vergoeding als je via bovenstaande links bij bol koopt. Wil je dat liever niet surf dan direct naar bol.com of ga naar je favoriete boekwinkel natuurlijk.